Belki de Sokrates bugün yaşasaydı, hem Türkiye Zeytin Yetiştiricileri Facebook grubu ve hem de BEES koop gibi yapıların varlığının, demokrasinin güvencesi olduğunu kabul ederdi.

11 haziran 2013’deki “Daha iyi bir tarım ve dünya için gerçek demokrasi şart” adlı makalemde şunları yazmışım:

“Dolayısı ile sizlere (gerek üniversitede, gerek televizyonda) tarım ile ilgili kafa karıştırıcı ve yanlış yanlış birçok bilgi ulaşacaktır ve siz bu bilgiler ile tarım ilacı alıp kullanmak, monokültür (tek tip) tarım alanları oluşturmak, traktör kullanmak, sulama yapmak, suni gübre kullanmak, hibrit tohum almanın iyi bir şey sanır; mesela ekolojik tarım ürünlerinin çok pahalı olmak zorunda olduğu ve asla Dünya’ yı beslemeyeceğine ikna edilirsiniz.”1

Geçen süre zarfında tespitlerimde yanılmadığımı düşünüyorum. Gelin görün ki makalenin başlığı ile ilgili yeni bir şey öğrendim. Tabii tüm bunları şart kipi çerçevesinde yazıyorum. (Şart kipi: Şart anlamı vardır. İkinci cümledeki işin olup olmaması birinci işin olup olmamasına bağlıdır.2)
Efendim benim en sevdiğim filozoflardan biri, belki de birincisi olan sayın Sokrates; demokrasiyi iyi bir yönetim biçimi olarak görmezmiş. Bu düşüncesinin sebebini sorduklarında anladığım kadarı ile şöyle cevap verirmiş: “Neyi nasıl seçeceğini öğrenmemiş, üstün hitabet teknikleri ile aldatılabilen bir halka demokrasi sunarsanız; size demokrasi gibi gösterilen diktatörlükler yaşayabilirsiniz.”

Açıkçası Sokrates’e tamamen haksızsın diyebilmek, günümüz dünyasına şöyle bir bakınca biraz zor öyle değil mi? Kimler tarafından nasıl yönetileceğini seçmekle yükümlü kişiler, ellerindeki “demokrasi” adlı aygıtın iyi bir kullanıcısı olamayabilirler. Mesela dünyanın gelmiş geçmiş en iyi, en güzel, en teknolojik arabasını kullanmanız gerekti diyelim… O aracın çok iyi olması sizin onu kullanabileceğiniz anlamına gelmez, değil mi? Büyük ihtimalle bu aracı kullanabilmek için belli bir kullanma kılavuzu bilgisine ve bu bilgiyi uygulayacak fiziksel beceriye sahip olmanız gerekecektir.

Aynen bunun gibi demokrasi de iyi ve teknolojik bir araçtır. Demokrasi adlı mekanizmanın işleyebilmesi için belirli bir kullanma kılavuzu vardır. Ve bu kılavuzun içeriğindeki tahminen en temel ilkelerini bilmek gerekir sanıyorum:

Demokrasinin Temel İlkeleri
Milli Egemenlik: Yönetme yetkisinin millete ait olması demektir.
Seçme Seçilme Hakkı: Temsilciler seçimle belirlenir. Halk, temsilcilerine kendisi adına yönetme yetkisini belirli bir süre için verir.
Katılım: Yurttaşlar seçme ve seçilme haklarıyla yönetime iradesini yansıtır; bunun yanında sivil toplum kuruluşlarındaki etkinliğiyle hakların takipçisi olur.
Özgürlük: Özgürlük, bireyin, başkalarının haklarına zarar vermeden istediğini yapabilmesidir.
Eşitlik: Eşitlik, hakların kullanılmasında ayrım yapılmamasıdır.
Çoğulculuk: Demokraside her görüşe, anlayışa, inanışa saygı gösterilir.
Çoğunluk: Demokraside çoğunluk ilkesi aranır. Demokraside çoğunluğun yanında azınlığın da hakları korunur.
Hoşgörü: Demokrasi hoşgörü rejimidir. Farklılıklar ve farklı unsurlar demokraside birbirlerine tahammül etmeyi, birbirleriyle uzlaşmayı öğrenirler.
Hukuk Devleti: Hukuk Devletinde Yasalar anayasaya uygundur; yargı bağımsızdır.
Kuvvetler Ayrılığı: Kuvvetler ayrılığı ilkesi (yasama. yürütme, yargının ayrı organlarda temsil edilmesi) iktidar tekelini kıran bir uygulamalıdır.3”

Buna göre yazımın başlığında “gerçek demokrasi” derken, aslında Sokrates’ in çekincelerine katıldığımı bugün anlıyorum.
Peki bu çekinceler nasıl giderilir?
Size bugün hayatımdan iki iyi örnek vermek istiyorum.
Birincisi, Facebook’ ta örgütlenen “Türkiye Zeytin Yetiştiricileri Grubu”.

‘Türkiye Zeytin Yetiştiricileri Grubu’

Bakınız benim de (sağolsunlar) danışma kurulu üyesi olma şerefine eriştiğim bu grubun açıklamasında neler yazıyor:
“Merhaba Arkadaşlar. Zeytin sahipsiz demiştik, bu bağlamda ilk adımımızı atıyoruz. Şu an zeytincilikte en ciddi zorun olarak gördüğüm bir konu, sadece doğru budama ile verimde en az % 50 artış yakalanıyor . Zeytin ağaçlarımız bilhassa memecikler maalesef çok yaşlı .” Budamacı” takımının çoğu işi bilmiyor. On binlerce zeytin bahçesi görmüş bir mühendis olarak size yol gösterecek, yabancı ülkelerde bu işin nasıl yapıldığını anlatacak ve görsellerle sunumumuzu takviye edeceğiz.

Hedefimiz öncelikle İzmir genelinde örgütlenip Tüm Türkiye’ye açılmaktır. Bilhassa rica ediyorum, ZEYTİN AĞACI SAHİBİ OLMAYAN yağ tüccarları sayfayı sadece takip edebilir, paylaşım yapmasın, fena yaparım inanın . Onların bir çok birliği, konseyi , ıvır zıvırı var. Burada sadece üreticinin sorunlarını dinleyip çözüm önereceğiz. Bize bir kaç üretici bile başlangıç için yeter, hedefimiz örnek bahçeler oluşturmak Büyük değil, en iyi olmak istiyoruz. Grubunuz hayırlı olsun. Kimseye davet gönderilmeyecektir, dileyen üyelik için başvurabilir.
Hedefimiz Zeytincilerinin ürettiği zeytin ve ürünlerinin kalite ve miktarını arttırmak, üreticiyi bilgilendirerek zenginleştirmek, dünya çapında bölgesel marka olmaktır.4“

İşte bence demokrasi böyle işleyen bir yapı ile sağlanır ve yardımlaşma ile sorunlar çözülür.

İkinci iyi örnek ise BEES Coop.

BEES Coop
2017 Kasım ayından beri Belçika’ da Brüksel’de yaşıyorum ve burada “iyi gıdaya, etik yoldan nasıl ulaşırız?” sorusu ailecek hep kafamızı kurcalamıştı. Elbette imkanlar dahilinde organik ve doğal ürünler alabilmeye çalıştık. Ancak bu ürünler organik ve/veya doğal oldukları kadar da etik ticaret ürünleri miydi? Ve bu ürünü edinmek için nasıl bir karbon ayak izi bırakmıştık, küresel ısınmaya nasıl bir etkimiz olmuştu? Bunların cevabını vermek zordu ve en önemlisi bunların tümünü dert edinen bir yapı ile karşılaşmamıştık. Taa ki ben ilk BEES Coop tanıtım seminerine katılana dek…

BEES Coop Belçika Brüksel Schaerbeek komünü şimdilik merkez olmak üzere genelde Brüksel’ de temelde gıda olmak üzere çeşitli ürünlere organik, iyi, dürüst ürünlere etik yoldan ulaşmayı amaç edinmiş bir grup Belçika’ lı tarafından kurulmuş bir kooperatif. Ben 2018’ de üye oldum ve kooperatifin kuruluş tarihi de sanırım 2017.

Kooperatifin adı çok anlamlı. Kooperatif üyelerinin genelinin dili Fransızca ve süpermarketimiz de Brüksel’ in frankofon bölgesinde. Ancak Belçika’ da iki resmi dil var: Fransızca ve Flamanca. Bir de tabii Schaerbeek bölgesi belgotürklerin (yani Belçika’ da yaşayan Türkiye asıllıların) en yoğun olduğu bölge. Yani sokakta Türkçeden başka dil bilmeseniz, en azından turist olarak rahat rahat yaşayabilirsiniz.

Tüm bu bilgilere ve yorumlara göre isim çok anlamlı. Ancak geliniz BEES Coop kendini nasıl tanımlamış ona bakalım:

“Nereden geliyoruz?
Eylül 2014’te, çoğunlukla ADES Ağı’ndan (ADES Ağı, sosyal açıdan sorumlu, demokratik ve ekolojik bir topluma ulaşmak için hareket eden ve bu uğurda savaşan gençlerden oluşan bir ağdır.5 )bir grup vatandaş tarafından başlatılan BEES koop projesi, süpermarketin açılması üzerine çalışırken bir satın alma grubunun etrafında hızla gerçekleşti.
Labo-Market’ imiz sayesinde modelimizi bir yıldan uzun bir süredir test ediyoruz. BEES Labo-market, katılımcı bir dinamiğe ulaşmamızı sağladı ve bizi dağıtıcıların yönetimi konusunda eğitti.
Biz üyelerin yönetim, satın alma ve donanımımızı tamamlama çalışmalarında alışkanlık ve beceri kazanmamıza izin vermesi adına BEES koop süpermarketi, Eylül 2017’den Aralık 2017’ye kadar test aşamasındaydı.6”

Sonsöz
Fazla bir şey anlatmayıp yorum da yapmayarak ve sözü de fazla uzatmayarak, sizi, bu iki yapıyı tanımaya davet ediyorum. Ancak kısa bir özet geçeyim. Bence bu iki yapı da demokrasinin, gerçek bir demokrasi olabilmesi için gerekli mekanizmaları içermektedir.
Belki de Sokrates bugün yaşasaydı, hem Türkiye Zeytin Yetiştiricileri Facebook grubu ve hem de BEES koop gibi yapıların varlığının, demokrasinin güvencesi olduğunu kabul ederdi. Eğer görüşünde inat ederse bile en azından, tarımsal üretim ve gıdaya erişimde yardımlaşma ve demokrasinin faydalı olduğunu kabul ettirebilirdik sanıyorum…

Kaynakça:
1 http://www.tarimsal.com/makaleler/DAHA_IYI_BIR_TARIM_VE_DUNYA_ICIN_GERCEK_DEMOKRASI_SART.htm – İndirme: 10.07.19
2 http://www.turkcede.org/yeni-ogrenenlere-turkce-ogretimi/dilbilgisi-anlatimlari/370-dilek-sart-kipi.html – İndirme: 10.07.19
3 http://www.sosyalbilge.com/index.php/vatandaslik-ve-insan-haklari/484-demokrasinin-temel-ilkeleri – İndirme: 10.07.2019 (alıntı kısaltılarak ancak değiştirilmeden yapılmıştır.)
4 https://ms-my.facebook.com/groups/1938063269588294/?ref=pages_profile_groups_tab&source_id=629948687213075 – İndirme: 10.07.19
5 http://www.reseauades.net/qui-sommes-nous/ – indirme: 10.07.2019 – fransızcadan türkçeye çeviren: Hakan Ozan Erzincanli,10.07.19
6 http://bees-coop.be/le-supermarche/pourquoi/ İndirme: 10.07.2019 –fransızcadan türkçeye çeviren: Hakan Ozan Erzincanli,10.07.19

Yazının aslı Yeşil Gazete’de yayınlanmıştır: https://yesilgazete.org/blog/etiket/turkiye-zeytin-yetistiricileri-grubu/